Reeuwijkse Reeks nr. 11,  aug 1997 P. Blaak.

In 1937 werd een benen kerfstok gevonden, gedateerd uit de vroege steentijd (25.000 jaar geleden). In deze kerfstok zaten korte kerven in groepjes van vijf. Dit wijst er op dat men lang voor het geschreven woord beschikte over een getalbegrip. Toen in de middeleeuwen de ontwikkelde kooplieden konden schrijven, ging het “boekhouden” bij de boeren en de gewone burger nog steeds met behulp van een kerfstok. Deze stokken waren van hout, onder andere van kastanje takken omdat die makkelijk zijn te splijten. Het stokje werd ingezaagd en gespleten, een van de halve stokjes werd aan de klant meegegeven. Wanneer de klant “op de pof ” inkopen deed, werd zijn stokje aan het breukvlak van het winkelstokje gelegd en werd er één inkeping in beide stokjes gemaakt voor elke vier stuivers die werden besteed. Aan de hand van het aantal inkepingen kon men zien wat “iemand nog op zijn kerfstok” had. 

Iemand die in de jaren dertig in Zuid-Frankrijk woonde, wist nog dat de administratie van de bakker bestond uit kerfstokken. Er hingen er wel een stuk of twintig aan de muur en bij iedere spijker was de naam van de klant – in hanenpoten – geschreven.  Na vereffening van de schuld werden de kerven weggesneden en kon je weer opnieuw beginnen. Je had dan niets meer op je kerfstok.

Voor de zekerheid schreven sommige klanten hun naam op hun helft, eigenlijk overbodig omdat er altijd verschillen tussen de stokken waren.

Misschien ligt er bij iemand nog ergens één op zolder? Het Streekmuseum blijft geïnteresseerd.

Naschrift (Cornelis Hagen)

Hoewel de echte kerfstok al lang geleden in onbruik is geraakt, kennen we de kerfstok nog altijd dankzij de uitdrukking ‘iets op je kerfstok hebben’. Nu gaat het echter niet meer om geld of schulden, maar meer om algemene fouten of misdaden.